Nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Duy Xuyên được chứng nhận là di tích lịch sử vào ngày 22 tháng 11 năm 2005. Di tích gắn liền với sự kiện trọng đại trong lịch sử đấu tranh cách mạng của địa phương. Chi bộ được thành lập trên một chiếc thuyền trên sông theo dòng sông Bà Rén, thuộc làng Tân Mỹ Đông, xã Xuyên Châu xưa. Ngày nay, vị trí này nằm tại thôn Phước Mỹ 1, thị trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam cũ nay là xã Nam Phước, thành phố Đà Nẵng.
Trong những năm 1920 của thế kỷ XX, phong trào hoạt động của tổ chức Việt Nam Thanh Niên Cách Mạng Đồng Chí Hội trong tỉnh và các vùng lân cận đã tạo nên sức lan tỏa mạnh mẽ, tác động sâu rộng đến tầng lớp thanh niên, giáo viên và học sinh ở Duy Xuyên. Tinh thần yêu nước và khát vọng đổi thay dần được hun đúc, trở thành mảnh đất thuận lợi cho tư tưởng cách mạng thâm nhập. Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, đánh dấu bước ngoặt trọng đại của cách mạng Việt Nam. Tiếp đó, ngày 28/3/1930, Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam chính thức được thành lập, càng thôi thúc phong trào cách mạng tại Duy Xuyên phát triển mạnh mẽ hơn. Thực hiện sự phân công của Tỉnh ủy, đồng chí Phạm Thâm, Phó Bí thư Tỉnh ủy, đã trực tiếp về Duy Xuyên để bắt liên lạc với đồng chí Nguyễn Thụy, đồng thời tập hợp nhiều thanh niên yêu nước, tích cực tuyên truyền và giác ngộ lý tưởng cách mạng cho họ. Qua nhiều lần kiểm tra, nắm bắt tình hình các cơ sở cách mạng ở địa phương, Tỉnh ủy nhận thấy tư tưởng Mác – Lênin đã được truyền bá rộng rãi và phong trào đã hội đủ điều kiện để xây dựng tổ chức Đảng trong các hạt nhân tiêu biểu.
“Nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Duy Xuyên” ngày xưa
Đêm 30/4/1930, trên một chiếc thuyền nhỏ lặng lẽ xuôi theo dòng sông Bà Rén thuộc làng Tân Mỹ Đông, một sự kiện lịch sử trọng đại đã diễn ra: lễ kết nạp đảng viên và thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Duy Xuyên. Trong không gian tĩnh lặng của đêm tối, dưới ánh đèn dầu leo lét, đồng chí Trần Đệ Quả trang nghiêm tuyên bố lý do và công bố quyết định kết nạp các đồng chí Lê Tuất, Nguyễn Thụy, Đặng Hoàng, Trần Cúc và Nguyễn Hứa vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Cũng trong buổi lễ thiêng liêng ấy, quyết định thành lập Chi bộ Tân Mỹ Đông được thông qua, với đồng chí Lê Tuất được tín nhiệm giữ chức Bí thư. Dù thời gian đầu hoạt động còn nhiều khó khăn, chi bộ vẫn nhanh chóng phát triển thêm ba đảng viên mới: Nguyễn Lương, Nguyễn Phồn và Nguyễn Kim, khẳng định sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào cách mạng tại địa phương. Chi bộ đầu tiên của huyện Duy Xuyên ra đời là kết tinh của phong trào đấu tranh yêu nước bền bỉ, kiên cường của các tầng lớp nhân dân trong huyện. Sự kiện ấy không chỉ đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử cách mạng địa phương, mà còn đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của tổ chức Đảng và sự hình thành của Đảng bộ Duy Xuyên trong những giai đoạn về sau.
Ngay trong đêm 30/4 rạng ngày 1/5/1930, cùng với sự ra đời của chi bộ Đảng đầu tiên, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, phong trào kỷ niệm Ngày Quốc tế Lao động 1/5 đã bùng lên mạnh mẽ. Khắp nơi xuất hiện cờ đỏ búa liềm, truyền đơn cách mạng, biểu ngữ đấu tranh được treo dọc quốc lộ 1 từ Câu Lâu đến Bà Rén, và suốt tuyến tỉnh lộ 104 từ Nam Phước qua Trà Kiệu – Thanh Châu – La Tháp – Thu Bồn. Những hoạt động ấy đã trở thành tiếng súng mở màn cho phong trào đấu tranh cách mạng ở Duy Xuyên trong cao trào 1930–1931, góp phần hun đúc tinh thần quật khởi của quần chúng nhân dân trong huyện.
Khu di tích “Nơi thành lập chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Duy Xuyên”
Được cổ vũ bởi khí thế cách mạng trong nước, trong tỉnh và đặc biệt là sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, sau chi bộ Tân Mỹ Đông, các chi bộ Mã Châu, Trà Kiệu, Ngũ Thôn và Đông Yên lần lượt được thành lập. Chỉ trong một thời gian ngắn kể từ ngày chi bộ đầu tiên của phủ Duy Xuyên ra đời, địa phương đã nhanh chóng xây dựng được 5 chi bộ Đảng với 29 đảng viên, tạo nên một hệ thống tổ chức Đảng bước đầu vững vàng, làm hạt nhân lãnh đạo phong trào cách mạng trong toàn phủ.
Để đáp ứng yêu cầu lãnh đạo phong trào cách mạng trong toàn phủ, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Phủ ủy lâm thời được thành lập, gồm ba đồng chí: Lê Tuất, Hồ Duy Từ và Nguyễn Viết Phu. Đồng chí Lê Tuất được bầu giữ chức Bí thư Phủ ủy, trực tiếp lãnh đạo và điều hành các hoạt động cách mạng tại địa phương. Sự ra đời của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam phủ Duy Xuyên đánh dấu một bước ngoặt lịch sử quan trọng trong phong trào cách mạng của địa phương, đáp ứng kịp thời nguyện vọng thiết tha của các tầng lớp nhân dân trong phủ trước bối cảnh đầy biến động lúc bấy giờ. Từ đây, qua từng chặng đường cách mạng vẻ vang của Đảng, Đảng bộ đã lãnh đạo nhân dân trong phủ vượt qua mọi thử thách, hiểm nguy, kiên cường bám đất, bám dân, vững bước tiến lên theo con đường mà Đảng đã soi sáng và chỉ lối.
Trải qua một thời gian dài đấu tranh đầy gian khổ, các đồng chí của Chi bộ Tân Mỹ Đông đã trưởng thành toàn diện, được tổ chức tin tưởng giao phó nhiều nhiệm vụ quan trọng, trở thành lực lượng nòng cốt trong các phong trào đấu tranh của phủ nhà (như đồng chí Lê Tuất…). Nhiều đồng chí bị địch bắt, tra tấn dã man, nhưng vẫn kiên trung, bất khuất, giữ vững khí tiết của người cộng sản, quyết một lòng bảo vệ Đảng, bảo vệ nhân dân (như đồng chí Lê Tuất, Nguyễn Kim…).Các đảng viên ưu tú của Chi bộ Tân Mỹ Đông đã anh dũng hy sinh, khi quê hương chỉ còn một bước nữa là hoàn toàn được giải phóng.
Di tích hôm nay là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc và bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho các thế hệ trẻ; là nơi để nhân dân và du khách tri ân những người đi trước đã hy sinh vì độc lập dân tộc và hạnh phúc của nhân dân.